Istorijat

Kroz vijekove i istoriju pojam pravobranilaštva ima dugu tradiciju koja je evoluirala prilagođavajući se različitim društvenim, političkim i pravnim sistemima.

U starom Rimu, pravni sistem bio je utemeljen na principima “ius publicum” i “ius privatum” – javnog i privatnog prava. Iako moderna institucija pravobranilaštva nije postojala, rimska država je razvila mehanizme zaštite svojih interesa kroz različite pravne institute i službenike. Jedan od ključnih činilaca bio je “advocatus fisci” – pravni zastupnik državne blagajne (fiska). Ova funkcija postojala je u periodu kasnog Rimskog Carstva, kada su se advokati fiska bavili pitanjima zaštite državne imovine, ubiranja poreza i rješavanja sporova u vezi sa državnim prihodima.

Pravnu tradiciju termin pravobranilaštva razvija i tokom srednjeg vijeka. U feudalnim društvima vladari su birali pravne savjetnike ili zastupnike koji su štitili interese krune, plemstva ili crkve. Razvojem države, njenih karakteristika i funkcija razvijala se i jačala uloga pravobranilaštva. U periodu prosvetiteljstva i formiranju pravnih sistema nacionalnih država razvijen je moderni koncept pravobranilaštva. Institucije poput državnog tužioca i pravobranioca počele su da preuzimaju odgovornost za zastupanje interesa države pred sudovima.

U vrijeme vladavine Austrougarske monahrije, a pod čijom aneksijom je bila Bosna i Hercegovina, postojala je razvijena praksa zastupanja državnih interesa putem službenika i tadašnjeg pravnog sistema. Ovo je predstavljalo snažan uticaj na pravnu tradiciju zemalja regiona.

Nakon formiranja Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca (kasnije Jugoslavije), pojam pravobranilaštva egzistirao je u modernijem obliku u sklopu tadašnjeg pravnog sistema. Zakonom su uspostavljeni pravobranilački organi na nivou države i lokalnih vlasti, sa zadatkom da zastupaju interese države i javnih institucija.

U periodu Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije (SFRJ), pravobranilaštvo je igralo ključnu ulogu u zaštiti društvene imovine. Republike unutar federacije imale su svoje pravobranilačke organe koji su djelovali u okviru decentralizovanog sistema.

NASTANAK PRAVOBRANILAŠTVA REPUBLIKE SRPSKE

Nakon raspada Jugoslavije bilo je neophodno uspostaviti pravne institucije koje će odgovarati novom državnom okviru. Zakon o javnom pravobranilaštvu Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine se primjenjivao u periodu od 1989. godine do kraja septembra 1993. godine.

Zakonom o javnom pravobranilaštvu iz 1993. godine osnovano je Republičko javno pravobranilaštvo, kao samostalan organ koji svoju funkciju vrši na osnovu Ustava, zakona, drugih propisa i opštih akata. Odredbom člana 1. ovog zakona bilo je propisano da funkciju javnog pravobranilaštva u Republici Srpskoj vrši Republičko javno pravobranilaštvo, a da određene mjere i pravna sredstva preuzima Vojno pravobranilaštvo radi zaštite prava i interesa Republike, u pogledu državnih sredstava koja koriste i kojima raspolažu Ministarstvo odbrane, jedinice i ustanove Vojske Republike Srpske.

Stupanjem na snagu Zakona o Pravobranilaštvu Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“, broj 16/05), prestao je da važi Zakon o javnom pravobranilaštvu („Službeni glasnik Republike Srpske“, broj 17/93, 14/94 i 32/94). Pravobranilaštvo Republike Srpske sa sjedištem u Banjoj Luci, bilo je organizovano po sjedištima zamjenika i to: Sjedište zamjenika Banja Luka, Sjedište zamjenika Bijeljina, Sjedište zamjenika Sokolac, Sjedište zamjenika Doboj, Sjedište zamjenika Prijedor, Sjedište zamjenika Foča, Sjedište zamjenika Trebinje.

Donošenjem Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o Pravobranilaštvu Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“, broj 119/08), ukinuto je Sjedište zamjenika Sokolac, a osnovano Sjedište zamjenika u Istočnom Sarajevu i Vlasenici.

Stupanjem na snagu Zakona o Pravobranilaštvu Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“, broj 7/18), prestao je da važi prethodni Zakon o Pravobranilaštvu Republike Srpske, a organizacionu strukturu čine sjedište Pravobranilaštva Republike Srpske u Banjoj Luci i sjedišta zamjenika pravobranioca Republike Srpske kao osnovne organizacione jedinice i to: Sjedište zamjenika pravobranioca Banja Luka, Sjedište zamjenika pravobranioca Bijeljina, Sjedište zamjenika pravobranioca Doboj, Sjedište zamjenika pravobranioca Prijedor, Sjedište zamjenika pravobranioca Foča, Sjedište zamjenika pravobranioca Trebinje, Sjedište zamjenika pravobranioca Istočno Sarajevo, Sjedište zamjenika pravobranioca Vlasenica i Sjedište zamjenika pravobranioca Zvornik koje trenutno nije formirano, a počeće da radi kada se ispune materijalne i druge pretpostavke za rad ovog Sjedišta.  Organizacija Pravobranilaštva Republike Srpske je detaljnije prikazano na ovom sajtu u dijelu O nama – Organizacija. Pravobranilaštvo Republike Srpske predstavlja ključni stub pravnog sistema i nastavlja dugu tradiciju pravne zaštite državnih interesa, prilagođavajući se savremenim izazovima i potrebama.